Темперамент — Уикипедия

Темперамент (лат. temperamentum — бөліктердің қажетті арасалмағы) адамның психикалық іс-әрекетінің динамикасын сипаттайтын тұрақы жеке ерекшеліктердің: психикалық процестер мен күйлер ағысы қарқындығының жылдамдығының ырғағының — жиынтығы. Темперамент дегеніміз психикалық процестердің өтуінің динамикалық ерекшеліктерін және адам мінез-құлқын,олардың күшін,жылдамдығын,пайда болуын,тоқталуы мен өзгерісін сипаттайтын қасиеттер жиынтығы. ^[1]

Темпераменттер[өңдеу]

Холерик Бұл темперамент өкілі тездігімен, шапшаңдығымен, ұстамсыздығымен, тым қозғалғыштығымен ерекшеленеді.Оларда психикалық процестер шапшаң өтеді.Күйгелектік сондай адамдарға тән.Ол жұмыс істеуге жақсы қарқынмен кірісіп,күші таусылғанда оны тастап кете береді.Адамдармен қарым-қатынаста тынымсыз,агрессивті,шамданғыш болып келеді.Сондықтан холерик болған жерде ұрыстар жиі болады.Холерик темпераментінің жағымды жағы — энергия,белсенділік, құштарлық,инициативтік.Жағымсыз жағы — ұстамсыздығы,қаталдық,қатаңдық,шамдану,ыза. Мысалы, кіші холерик оқушыдан талпыныс пен құштарлық ерекше көзге түседі.Тіпті партада мұғалімді тыңдап отырған холериктіанық мимика мен энергетикалық белгілер арқылы ажыратуға болады.Тақтада жауап бергенде , кіші оқушы бір аяқтан екіншісіне ауыстырып тұрады,өте жылдам жауап береді.Ондайлар тез істеуге,үлкен өзгерістерге құлшынып тұрады.Міне, мұғалім кезекшіні бор әкелуге жіберді делік, ол жиналып барғанша, холерик оқушы орнынан тұрып борға өзі жүгіріп кетеді. Бұл оқушы әр нәрсеге құштар, істі бастағанда, оны өте тез және беріліп істейді де, түрлі кедергілерден жеңіл өтеді. Ол өте ұстамсыз, өте қарапайым қиыншылықтар үшін күйіп-піседі, мұғалімдер мен ата-аналарына айқайлап сөйлейді. Бірақ ол агрессиялық күйден қайта қалпына келгенде, олай істеуге болмайтынын түсінеді, сонда да ол өзіне ештеңе істей алмайды. Оның ұстамсыздығы оған көп кедергі жасайды және ол үнемі достарымен ойын үстінде ұрсысып, мұғаліммен сабақ үстінде ұрсысады.

Флегматик Бұл типтің өкілі баяу, байсалды, асықпайды. Істі ойланып, төзімділікпен істейді. Жинақылықты, қалыпты жағдайды ұнатады. Өзгерістерді ұнатпайды. Бастаған ісін аяғына дейін жеткізеді. Психикалық процесстер флегматикте баяу жүреді. Бұл баяулық оған оқу жолында кедергі келтіреді, ең кедергі келтіретін жері:тез есте сақтау, тез ойланып жауап беру. Кейде флегматиктер жамандықты есте сақтап қалады және ұзақ мерзімге. Адамдармен қарым-қатынаста флегматик бірқалыпты, байыпты, керек жерде тіл табысады, ал орынсыз сөйлемейді. Көңіл- күйі тұрақты. Олардың байыптылығы мен байсалдылығы өмірге деген көзқарасынан да көрінеді. Флегматикті ызаландыру немесе эмоционалды әрекет жасау оңай емес, ол ұрыс- керістен аулақ жүреді, оны әртүрлі қиыншылықтар тепе-теңдігінен шығармайды. Флегматикті дұрыс тәрбиелегенде іскерлікті,талапшылдықты орнатуға болады. Бірақ жағымсыз жағдайларда оларда әлсіздік, жалқаулық пайда болады. Мысалы,2-ші сынып оқушысы – флегматик, ол барлық істі баяу, байыппен, асықпай істейді. Одан сабақ сұраған кезде, ол баяу орнынан тұрып, азғана үндемей тұрады да, сабақты үйден қараған болса, бірқалыпты дауыспен сабақ айта бастайды; ал егер үйде оқымаған болса, мұғалімнің қойған сұрақтарына жауап қайтармай үнсіз тұрады. Кейде ондай оқушылар мұғалімді ызаландырады, ал достары оның баяулығына күледі. Бірақ, флегматик оқушы – жақсы дос,ашық және өте ұстамды, оны ренжітіп алу немесе күлдіру өте қиын.

Сангвиник Бұл тип өкілі- еті тірі, қабілетті, қозғалғыш оқушы. Ондай оқушы ақкөңіл және қызу, жеңіл мінезді, ренжігенде тез қайтып кетеді,сәтсіздігін жеңіл өткізеді. Коллектив арасында жүргенді ұнатады, басқа оқушылармен тез тіл табысады. Қысылып- қымтырылмайды, кісіге қайырымды. Сангвиниктерді оқу үрдісінде бақылаған жақсы, яғни оқу үстінде олар қасиеттерін айқын көрсетеді. Егер оқу материалы қызықты және жас ерекшелініне сай болса, онда кіші оқушы жаңа берілген материалды тез қабылдайды, жеңіл есте сақтайды. Ал егер материал қызықсыз және оны оқу үшін көп уақыт қажет болса, онда оқушы оны есте ұзақ уақытқа сақтай алмайды. Сангвиниктерді дұрыс тәрбиелегенде, оны жоғары дәрежеде жетілген бірлік және қайырымдылық сезімі оқуға деген белсенділігі ерекшелендіріп тұрады. Жағымсыз жағдайларда, жүйелілік пен бірізділік жоқ кезде, сангвиник жеңілтектік, бейбастық, шашыраңқылық байқалады. Осындайда олар кейде оқуға жауапкершіліксіз қарайды. 3-ші сыныпта оқитын сангвиник типінің өкілін алатын болсақ, олар еті тірі, белсенді болып келеді. Сабақ үстінде тынышсыз, жиі алаңдайды, сабақта достарымен көп сөйлеседі. Сыныпта өтіп жатқан барлық жағдайларға мән беріп отырады. Достарының арасында ылғм да сыйлы және оларға көптеген қызық әңгімелер айтады. Осы оқушы жаңа ортаға тез бейімделеді. Егер берілген жұмыс немесе тапсырма жеңіл болса, оқушы оны тез орындайды, ал жұмыс қиын, қытымыр, ұзақ болса, жұмысқа суып кетеді. Егер математика сабағында есеп беріле сала сол оқушы жауабын айтса, және бұл жауабы қате болса, ол арықарай шығарып, дұрыс шешуін іздемейді, келесі жұмысқа көшеді.

Меланхолик Бұл темперамент өкілінде психикалық процесстер өте баяу жүреді. Қатты тітіркендіргіштерге жауап бере алмайды, ұзақ және қатты күш түсірсе, олар жұмыс істей алмайды. Олар өте тез шаршайды. Бірақ қалыпты қоршаған ортада, мысалы,үйде ондай балалар өздерін жақсы ұстап, іс-әрекеттерді жақсы орындайды. Эмоциялары баяу туады, бірақ тереңдігімен және күштілігімен ерекшеленеді. Олар өте сезімтал, реніштерін іште сақтап, оларды көп ойлай береді, бірақ сондай қиыншылықтар бар екенін ешкімге көрсетпейді. Меланхоликтер тұйық,таныс емес адамдармен сөйлеспейді, жаңа ортада қатты қысылады. Жағымсыз жағдайларда ауруға айналған осалдық, қысылу, көңілсіздік, пессимизм пайда болады. Меланхолик кіші оқушы коллектив арасында болуды ұнатпайды. Ал егер оны дұрыс тәрбиелесе, қызығушылығы, эмоция сезімі, қабылдауы арта түседі. Мысалға мен 4-ші сынып оқушысын алайын. Ол тұйық, ұялшақ және ол ешкімге көрінгісі келмейді. Біреуден қорқып жүрген сияқты. Проблемаларды терең сезініп, көп уайымдайды. Сабақ айтып тұрған кезде қызарып кетеді, сабақты біліп тұрса да сасқалақтап жауап бере алмай қалады. Істегісі келмейтін жұмыспен айналысса, тез шаршап кетеді. Достарына көмектесуді ұнатады

Дереккөздер[өңдеу]

1. ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын басқарған экономика ғылымдарының докторы, профессор Е. Арын — Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. — 482 б. ISBN 9965-808-85-6

Сыртқы сілтемелер[өңдеу]

Холерик, сангвиник, меланхолик, флегматик дегендер нелер және қайсысы жақсы?

Бұл төрт терминдерге кішкене термин берейін:

1) Меланхолик — адамдарға тән төрт темпераменттің бірі. Меланхолик сәл нәрсеге сезімтал, тұйық, сөзге сараң, жайбасар адамға қатысты айтылады. Мұндай адам жүйке жүйесі әлсіз типке жатады. Өйткені оның қозу, тежелу жүйке процестері өте баяулығымен ерекшеленеді. Не нәрсе болса да ішінде сақтайды. Меланхоликтің де жағымды және жағымсыз жақтары болады. Егер де меланхолик — темпераментті адам дұрыс тәлім-тәрбие алмаса, ондай адам өзінен-өзі тұйықталып, жұрттан өзін оқшау ұстауы мүмкін. Адамда болатын темпераменттердің қай-қайсысы да жүйке жүйесінің туа біткен қасиеттерінен туындайтын, адамның тұқым қуалайтын, жеке дара қасиеті болып саналады.

2) Холерик — темпераменттің типі (Мінезді, қызу мінезді, жігерлі адам). Холериктің эмоцияға берілуі шапшаң. Сезім күйлері оқыс ауытқып, құмарта көтеріліп кететін шыдамсыз, күйгелек кісі. Әп-сәтте қызып кетіп, күйіп-піседі. Ашуланса, бұрқ етіп, қызу екпіні сарқылып барып басылады, бастан кешкен сезімі санасында терең із қалдырады, қимыл-қозғалысы шапшаң. Икемсіз оқыс қылықтарына қарамастан, қызулы, жігерлі, пысық және іс-әрекет атқаруға бейімді келеді. Жұмысқа құмарта беріліп, екпінмен істеуші, анық, әсерлі, мәнерлі сөйлейді. Сезім күйлері сөзінен, мимика, пантомимикасынан білініп тұрады. Холерик белсенді, батыл келеді, іске шапшаң кіріседі, бастаған іс-әрекетін аяқтап шығады, көп адам қатысқан ойындарға құмар. Өзі де ұйымдастырып, аяғына дейін белсене қатысады, шыдамсыз, күйгелек, лезде өкпелейді, әп-сәтте ашуланады және ашуын ұзақ сақтайды. Холерик темпераменті тез туатын күшті сезімдерімен, эмоциялық қозғыштарымен, шамданғыштығымен, жігерімен, үлкен қозғалғыштығымен, ұтымды қимылдарымен, бай мимикасымен сипатталады.

3) Сангвиник — оптимист адамды белгілеу үшін қолданылатын термин. Сангвиник типті адамның эмоциялық қозуы шапшаң, күшті болады, бірақ көп тұрақтамайды. Көңіл-күйі әп-сәтте өзгереді. Сангвиник — әсершіл адам. Ұнатқан, сүйсінген нәрсесіне елігіп әуестенуі де оңай, жеңсігінің басылуы да жылдам. Төңірегіндегі оқиғаларға, нәрсенің мән-жайына елең етіп, көңілденіп, басқа әсерге ауысып кетуі де тез. Көңілі көтеріңкі келеді. Ұзақ уақыт мұңайып жүрмейді. Бастан кешкен сезім күйлері санасында елеулі із қалдырмайды. Шапшаң да икемді, қозғалғыш та қызу, еті тірі, сергек келеді. Сезім күйлерін сыртқы қимылдары әйгілеп тұрады. Көтеріңкі, мәнерлі сөйлейді, мимика, қимылы көп. Ақжарқын, ашық келеді. Мұндай адам басқалармен тез тіл табысады, бірақ қарым-қатынасқа онша мән бермейді. Қызықтырған іске бейімділігі, талабы, талпыну көп, бірақ оп-оңай басылып қалады. Бастаған ісіне тыңғылықты болмай, жұмысы аяқсыз қалады. Іске қатысуға әр уақыт дайын тұрады. Кейде бірнеше жұмысқа бірдей кіріседі. Басында көңілі көтеріңкі болып, іс үстінде лезде суыйды.

4)Флегматик. Флегматик темпераменті сезімнің болымсыз білінуімен сипатталады; флегматикті өзі үшін байсалды кәдуілгі күйде шығарып әкету оңайға түспейді; ол жүріс-тұрысы мен сөзінде сылбыр, оның мимикасы онша айқын емес, қимылдары сараң. Флегматик эмоциялық қозуы әлсіз болады, қызуланып желікпейді, елеуреп ашуланбаqды, көңіл-күйлері байсалды, орнықты қалпында ұзақ сақталады, баяу өзгереді, жарқырап қуануы да, жабырқап қайғыруы да қиын, аз қозғалады, сылбыр, керенау қимылдайды, сезім күйлерін, дене қимылдарын білдіріп тұрмайды, мимикасы, өзге қимылдары мәнерсіз. Бірсарынды монотонды сөйлейді. Кісімен араласып жақындасуда мардымсыз, іске ырғалып-жырғалып барып кіріседі. Іс-әрекетін байсалды, тиянақты орындайды, бастаған ісін қадағалап істейді, аяқтап шығады. Флегматик байсалды, баяу, орнықты болады. Кісіге үйірлігі аз, өзі ешкімге тиісіп, соқтығыспайды. Біреу жанжалға шақырса, есебін тауып жалтарып кетеді, тыныштықты жақсы көреді. Көңіл көтеретін сауыққа да әуес емес, бөтен кісіге міндет артып өкпелемейді.

 Бұл төрт темпераменттен сіз тек қана тест арқылы өзіңіздің қай темперамент екенізді анықтай аласыз…

 

 

Темперамент, оның түрлері — Студент

Темперамент (латын тілінен аударғанда- “қоспа, сәйкестілік” ) деп, әдетте, адамның психикасының сипатын оның байсалдылық және қозғалтқыштық деңгейін анықтайтын туа біткен ерекшеліктерін атайды.

Темперамент жеке тұлғаға тән ең тұрақты маңызды ерекшеліктерден құралады. Ол адамның жүріс-тұрысынан, оның өзіне және қоршаған әлемге деген қатынасынан білінеді. Темперамент- бұл қарым- қатынанс жасау барысындағы сыртқы ортаға, айналадағы жағдайға деген психикалық реакцияның сипаты. Темпераменттің негізгі 4 типін бөліп қараймыз:

1. Сангвиник- ширақ, көпшіл, сыртқы қоздырғышқа тез жауап береді. Бұл күшті тип, ол өзін-өзі жақсы ұстай алады, байсалды келеді.
2. Холерик- ширақ, көпшіл, қызба, сыртқы қоздырғышқа жауабы әр түрлі. Шыдамсыз, ашуланшақ болып келеді. Бір нәрсені бастаса оның тоқтату қиын. Олар тік мінезді
3. Флегматик- селқос, көп қозғалмайтын, сабырлы, ұстамды. Олар бос сөлегенді ұнатпайды, тұйық. Ұзақ және бір қалыпты жұмыс жасай алады, күтеде алады.
4. Меланхолик- селқос, біртоға. Бұл әлсіз тип, оған өзіне-өзі сенімсіздікпен жасықтық тән. Меланхолик ренжігіш, күмәншіл болып келеді.

Мінез деп- әдетте, адамның айқын көрінетін бір екі белгісін айтады. Мінез- адамның жеке психикалық қасиеттерінің жиынтығы. Бұл қасиеттер оның жүріс тұрысымен іс әрәкетінен көрінеді. Мінез адамға қайталанбас ерекшелік береді, жеке тұлғаның маңызды белгілерінің бірі болып табылады. Адамның мінезін ерік ерекшеліктері, сонымен бірге эмоционалдық, темпераменттік және интеллектуалдық ерекшеліктерін айқн көрінеді. Мінез белгілері- тұлғаның тұрақты қасиеттері болғанмен, өзгеруіде мүмкін.

Мінез- бұл жеке тұлғаның жүріс-тұрысынан, оның іс-әрекетінен, табиғатқа, достарына, ата-аналарына, қоғамға және өзіне деген қатынасынан көрінетін тұрақты және айқын белгілерінің үлесі. Мінез- әлеуметтік жағдайдың, білім алудың және тәрбиенің әсерінен біртін деп қалыптасады.

Ес- адамның интеллектуалдық қабілетінің негізі. Сенің тұлғалық қасиеттерің есті жаттықтырып, дамуына, еңбек пен демалысты дұрыс ұйымдастыруыңа байланысты. Тарихтағы көптеген кеменгер адамдар өздерінің есте сақтау қабілетімен таң қалдырған. Біреулері бейнелерді, екіншілері- сөздерді, сандарды немесе түстерді немесе көңіл күйді және т.б. есте сақтай алумен ерекшелінеді.

ЕС- қоздырғыштың әсерінен жүйке жүйесінде қалған процестер. Бұл- өткен тәжірибенің санадағы көрінісі. Адам басынан өткенді кезінде ми қабылдады, кейінгі уақытта оның, адам танып, есіне түсіреді.

Естің 3 типін бөледі:

1. Көрнекі- бейнелі тип- адамдардың беттерін, дыбысты, нәрселерді, құрылыстарды, түстерді және тағы басқа жақсы есте сақтауға көмектеседі
2. Ауызша- логикалық тип- сөз тіркестері, терминдер, кестелер, ормулаларды және басқаларды жақсы есте сақтайды.
3. Эмоционалдық тип- бастан өткен сезімдер, көңіл күй, ашу, ыза және басқалары жақсы сақталынады.

Ес анализаторларға сәйкес былай жіктеледі:

1. Көргенді
2. Естігннді
3. Иіскеп сезгенді
4. Сипап сезгенді

Ес сонымен қатар механикалық жане логикалық болып екіге болінеді. Механикалық жаттау көп уақытқа сақталмайды, ал логикалық жаттау үзақ сақталады және жақсы есте қалады.

Қазіргі заманғы көзқарас бойынша ес келесі түрлерге бөлінеді.

-кенет- мұнда материал тез арада, бір минутқа дейін есте қалады

-қысқа мерзімді- материал көп уақытқа емес. бірнеше сағатқа дейін есте қалады.

-ұзақ мерзімді- ұзақ уақыт, көп жылдарға дейін есте қалады және жақсы нәтиже береді.

Есті сақтауды белгілі бір тәсілдері арқылы нығайтып жаттықтыру керек. Бұл кезде есте сақтаудың әлсіз түрін- көру, есту, қозғалыс және эмоциялық есте сақтауды нығайту керек. Түрлі шынығу тәсілдері, салқын душ, белсенді дене жүктемелері, күн тіртібін сақтау, еңбек пен демалысты дұрыс алмастыру, психогигиенамен психикалық жағдайлардың алдын алу шаралары- осылардың бәрі есте сақтаудың жақсаруына және дамуына септігін тигізеді. Есте сақтауды жаттықтыру 10-20 екі мәнді сандарды орналасу тәртібі бойынша немесе осынша көлемдегі түрлі аттарды есте сақтау арқылы жүргізіледі.

Адамдар мен жануарлар ұйқының қанбауынан гөрі тамақ пен судың жеткіліксіздігін жеңіл көтереді. Ұйқыны ештемемен алмастыруға болмайды. Ұйқы адамның биорритмдерінің ең маңыздыларының бірі, сондықтан бір уақытта ұйқыға жатқан өте маңызды, ұйқыға жатар алдында бір сағат бұрын таза ауада серуендеу пайдалы. Жылы ванна қабылдау, бетті, қолды, аяқтарды, жылы сумен жуу пайдалы. Ұйқыдан 1,5- 2 сағат бұрын көп тамақ ішуге болмайды, оның орнына бір стакан жылы сұт немесе айран ішкен дұрыс . ұйқының ұзақтығы төменгі сынып балалары үшін 10-10 сағат 30 минут, орта сыныптарда- 9-9 сағат 30 минут, жоғарғы сыныптарда- 8-9 сағат болуы керек. Үнемі ұйқының қанбауы жүйке жүйесінің түрлі ауруларына және кһбіне ішкі мүшелер жұмысының нашарлап, еңбек ету қабілетінің төмендеуіне әкеп соқтырады.

Темперамент туралы түсінік

Жоспар

1. Темперамент туралы түсінік

2. Темперамент туралы теориялар

3. Темпераменнтердің психологиялық сипаттамасы

 

1. Темперамент жөнінде түсінік.

Темперамент – 25 ғасырдан бері ғылыми ойды қызықтырған мәселелердің бірі. Оған деген қызығушылықтың төркіні – адамдар бойында болатын дара өзгешеліктер.Әр адамның,баланың жан дүниесі өз алдына бір болмыс.Оның қайталанбастығы, бір жағынан, адам тәнінің биологиялық және физиологиялық құрылымы мен дамуына байланысты болса, екіншіден — әлеуметтік ерекше байланыстар мен қатынастарға негіз бола алуында.Темперамент адамның биологиялық сипатынан көрінеді. Адамдар арасындағы көптеген психикалық айырмашылықтар: эмоция тереңдігі, қарқындылығы,тұрақтылығы, ауыспалы – қозғалғыштығы – бәрі осы темперамент табиғатымен түсіндіріледі. Дегенмен, осы күнге дейін темперамент мәселесінің шешілмеген, талас – тартысты қырлары баршылық. Бірақ проблемаға байланысты көзқарастардың көпшілігіне қарамай, ғалымдардың бәрінің мойындайтыны:темперамент – жеке адамның әлеуметтік тұлға ретінде қалыптасуының биологиялық, яғни табиғи ірге тасы. Темперамент көбіне адамға тума берілген әрекет – қылығының ұдайы қозғалыстағы сипатын белгілейді. Сондықтан, темпераменттік қасиеттер басқа психикалық құбылыстарға қарағанда тұрақтанған, өзгеріске келе бермейді. Назар аударарлықтай ерекшелік, темпераменттің әрқилы қасиеттері бір – бірімен кездейсоқ қосылмай, заңдылықтар негізінде түрлі темпераменттің белгілі құрылымын түзеді. Сонымен, темперамент – адамның психикалық әрекетінің нақты динамикасын айқындайтын психиканың дара қасиеттерінің жиынтығы.бұл психикалық ерекшеліктер адамның барша іс — әрекетінде оның мазмұны, мақсаты және себеп – салдарына тәуелсіз бір қалыпты көрінеді. Есейген шақта да, өзгеріске түспей, өзара байланыста темперамент кейпін өрнектейді. Темперамент түрінің жақсы не жаманы болмайды. Олардың әрқайсысы өзінің ұнамды тараптарына ие, сондықтан басты назар темпераментті реттеп, түзетүге қаратылмай, нақты іс — әрекетте оның тиімді жақтарын саналы әрі өз орнымен пайдаланудың жолдарын табуға бағытталғаны жөн. Адам ежелден – ақ әрқилы тұлғалардың психикалық бітістерін айыра танумен, олардың барлығын жалпыланған аз санды саналық бейнелер бірігін психология тарихында алғашқыдан темперамент типтері деп аталады. Темпераменттің бұл бірігімдік жүйесі өмірлік іс- әрекет Тұрғысынан өте тиімді, себебі оны пайдалана отырып, нақты тұрмыстық жағдайларда белгілі темперамент типіне жататын адамның болашақ әрекет – қылығын күні ілгері пайымдауға болады.

2. Темперамент туралы теориялар.

Темперамент жөніндегі ғылымның ірге тасын қалаған ежелгі грек дәрігері – Гиппократ.Оның  тұжырымы бойынша, адамдар төрт «дене шырындарының» — қан, шырыш, өт, запыран — өзара қатынасымен ажыратылады. Осы психологиялық тағылымды арқау ете отырып, ежелгі дүние дәрігері Клавдий Гален алғашқы рет темперамент түрлеріне ғылымдық сипат берді. Гален темперамент түрін жоғарыда аталған шырындырдың бірінің басымдылығымен байланыстырды.

Ол біздің заманымызға дейін жеткен темперамент атауларын белгіледі: сангвиник (sangius – қан), флегматик(phlegma – шырыш), холерик( chole — өт), меланхолик(melaschole – запыран). Гален ендірген бұл ғажайып жаңалық кейінгі  жүзжылдықтар желісінде көптеген ғалымдар ізденісіне күшті ықпалын тигізді.

Ежелгі дәуірлерден бастап зерттеушілер адамдардың дене құрылымы және физиологиялық қызметінің ерекшеліктерімен сай келетін көп түрлі әрекет – қылықтарды тастап, ретке келтіруге ат салысты. Осыған орай темпераменттің көп түрлі типологиясы қалыптасты. Бұлардың ішінде назар саларлықтай тип – адамның дене құрылымына байланысты дараланып, тума темперамент қасиеттеріне негізделген – конституциялық типология (Э. Кречмер). Бұл теорияның мәні: әр адам өз дене құрылымына орай өзіндік психикалық ерекшелікке ие.  Осыдан, дене мүшелерінің сырттай өлшемдеріне байланысты төрт конституционалды психикалық тип белгіленген:

1.Лептосоматик- бойшаң, нәзік денелі, тар иықты, қол-аяғы ұзын, сидыйған.

2. Пикник- мығым, сезімшең, кіші не орта бойлы, қарны қампиған, домалақ бас.

3. Атлетик- бұлшық еттері күшті дамыған, денесі мығым, берік, ұзынша не орта бойлы, кең иықты, жамбас сүйектері тартылған.

4. Диспластик-дене бітімі қисынсыз. Бұл адамдар әрқилы мүшелік зақымдарға ұшырағандар.

Жоғарыда баяндалған конституциялық типология теориясының негізін қалаған- Э. Кречмер. Бұл теория Батыс Европада кең қолдауын тапты. Ал осы теорияны арықарай жалғастырған У. Шелден болды. Сонымен, әр адамның темпераменті әртүрлі, соған байланысты адамдар да әртүрлі.

3. Темпераменттердің психологиялық сипаттамасы.

Сангвиник.

Бұл тип өкілі- еті тірі, қабілетті, қозғалғыш оқушы. Ондай оқушы ақкөңіл және қызу, жеңіл мінезді, ренжігенде тез қайтып кетеді,сәтсіздігін жеңіл өткізеді. Коллектив арасында жүргенді ұнатады, басқа оқушылармен тез тіл табысады. Қысылып- қымтырылмайды, кісіге қайырымды. Сангвиниктерді  оқу үрдісінде бақылаған жақсы, яғни оқу үстінде олар қасиеттерін айқын көрсетеді. Егер оқу материалы қызықты және жас ерекшелініне сай болса, онда кіші оқушы жаңа берілген материалды тез қабылдайды, жеңіл есте сақтайды. Ал егер материал  қызықсыз және оны оқу үшін көп уақыт қажет болса, онда оқушы оны есте ұзақ уақытқа сақтай алмайды. Сангвиниктерді дұрыс тәрбиелегенде, оны жоғары дәрежеде жетілген бірлік және қайырымдылық сезімі оқуға деген белсенділігі ерекшелендіріп тұрады. Жағымсыз жағдайларда, жүйелілік пен бірізділік жоқ кезде, сангвиник жеңілтектік, бейбастық, шашыраңқылық байқалады. Осындайда олар кейде оқуға жауапкершіліксіз қарайды.

3-ші сыныпта оқитын сангвиник типінің өкілін алатын болсақ, олар еті тірі, белсенді болып келеді. Сабақ үстінде тынышсыз, жиі алаңдайды, сабақта достарымен көп сөйлеседі. Сыныпта өтіп жатқан барлық жағдайларға мән беріп отырады. Достарының арасында ылғм да сыйлы және оларға көптеген қызық әңгімелер айтады. Осы оқушы жаңа ортаға тез бейімделеді. Егер берілген жұмыс немесе тапсырма жеңіл болса, оқушы оны тез орындайды, ал жұмыс қиын, қытымыр, ұзақ болса, жұмысқа суып кетеді. Егер математика сабағында  есеп беріле сала сол оқушы жауабын айтса, және бұл жауабы қате болса, ол арықарай шығарып, дұрыс шешуін іздемейді, келесі жұмысқа көшеді.

Флегматик.

Бұл типтің өкілі баяу, байсалды, асықпайды. Істі ойланып, төзімділікпен істейді. Жинақылықты, қалыпты жағдайды ұнатады. Өзгерістерді ұнатпайды. Бастаған ісін аяғына дейін жеткізеді. Психикалық процесстер флегматикте баяу жүреді. Бұл баяулық оған оқу жолында кедергі келтіреді, ең кедергі келтіретін жері:тез есте сақтау, тез ойланып жауап беру.  Кейде флегматиктер  жамандықты есте сақтап қалады және ұзақ мерзімге. Адамдармен қарым-қатынаста флегматик бірқалыпты, байыпты, керек жерде тіл табысады, ал орынсыз сөйлемейді. Көңіл- күйі тұрақты. Олардың байыптылығы мен байсалдылығы өмірге деген көзқарасынан да көрінеді. Флегматикті ызаландыру немесе эмоционалды әрекет жасау оңай емес, ол ұрыс- керістен аулақ жүреді, оны әртүрлі қиыншылықтар тепе-теңдігінен шығармайды. Флегматикті дұрыс тәрбиелегенде іскерлікті,талапшылдықты орнатуға болады. Бірақ жағымсыз жағдайларда оларда әлсіздік, жалқаулық пайда болады.

Мысалы 2-ші сынып оқушысы – флегматик, ол барлық істі баяу, байыппен, асықпай істейді. Одан сабақ сұраған кезде, ол баяу орнынан тұрып, азғана үндемей тұрады да,  сабақты үйден қараған болса, бірқалыпты дауыспен сабақ айта бастайды; ал егер үйде оқымаған болса, мұғалімнің қойған сұрақтарына жауап қайтармай үнсіз тұрады. Кейде ондай оқушылар мұғалімді ызаландырады, ал достары оның баяулығына күледі. Бірақ, флегматик оқушы – жақсы дос,ашық және өте ұстамды, оны ренжітіп алу немесе күлдіру өте қиын.

Холерик.

Бұл темперамент өкілі тездігімен, шапшаңдылығымен, ұстамсыздығымен, тым қозғалғыштығымен ерекшеленеді. Оларда психикалық процестер шапшаң өтеді. Күйгелектік сондай акдамдарға тән. Ол жұмыс істеуге жақсы қарқынмен кірісіп, күші таусылғанда оны тастап кете береді. Адамдармен қарым-қатынаста тынымсыз, агрессивті,шамданғыш болып келеді. Сондықтан, холерик болған жерде ұрыстар жиі болады, Холерик темпераментінің жағымды жағы – энергия, белсенділік, құштарлық, инициативтік. Жағымсыз жағы – ұстамсыздығы,қаталдық, қатаңдық, шамдану, ыза.

Мысалы, кіші холерик оқушыда талпыныс пен құштарлық  ерекше көзге түседі. Тіпті партада мұғалімді тыңдап отырған холерикті анық мимика мен  энергетикалық белгілер арқылы ажыратуға болады. Тақтада жауап бергенде,  кіші оқушы бір аяқтан екіншісіне ауыстырып тұрады, өте жылдам жауап береді. Ондайлар тез істеуге, үлкен өзгерістерге құлшынып тұрады. Міне, мұғалім кезекшіні бор әкелуге жіберді делік, ол жиналып барғанша, холерик оқушы орнынан тұрып борға өзі жүгіріп кетеді. Бұл оқушы әр нәрсеге құштар, істі бастағанда, оны өте тез және беріліп істейді де, түрлі кедергілерден жеңіл өтеді. Ол өте ұстамсыз, өте қарапайым қиыншылықтар үшін күйіп-пысады, мұғалімдер мен ата-аналарына айқайлап сөйлейді. Бірақ ол агрессиялық күйден қайта қалпына келгенде, олай істеуге болмайтынын түсінеді, сонда да ол өзіне ештеңе істей алмайды.  Оның ұстамсыздығы оған көп кедергі жасайды және ол үнемі достарымен ойын үстінде ұрсысып, мұғаліммен сабақ үстінде ұрсысады.

Меланхолик.

Бұл темперамент өкілінде психикалық процесстер өте баяу жүреді. Қатты тітіркендіргіштерге жауап бере алмайды, ұзақ және қатты күш түсірсе, олар жұмыс істей алмайды. Олар өте тез шаршайды. Бірақ қалыпты қоршаған ортада, мысалы,үйде ондай балалар өздерін жақсы ұстап, іс-әрекеттерді жақсы орындайды. Эмоциялары баяу туады, бірақ тереңдігімен және күштілігімен ерекшеленеді. Олар өте сезімтал, реніштерін іште сақтап, оларды көп ойлай береді, бірақ сондай қиыншылықтар бар екенін ешкімге көрсетпейді. Меланхоликтер тұйық,таныс емес адамдармен сөйлеспейді, жаңа ортада қатты қысылады. Жағымсыз жағдайларда ауруға айналған осалдық, қысылу, көңілсіздік, пессимизм пайда болады. Меланхолик кіші оқушы коллектив арасында болуды ұнатпайды. Ал егер оны дұрыс тәрбиелесе, қызығушылығы, эмоция сезімі, қабылдауы арта түседі.

Мысалға мен 4-ші сынып оқушысын алайын. Ол тұйық, ұялшақ және ол ешкімге көрінгісі келмейді. Біреуден қорқып жүрген сияқты. Проблемаларды терең сезініп, көп  уайымдайды. Сабақ айтып тұрған кезде қызарып кетеді, сабақты біліп тұрса да сасқалақтап жауап бере алмай қалады. Істегісі келмейтін жұмыспен айналысса, тез шаршап кетеді. Достарына көмектесуді ұнатады.

Қорытынды

Сонымен, адамның қай мазмұнда болмасын өз іс — әрекетін жүзеге келтіруі тікелей темпераментке байланысты. Темперамент психикалық процестердің желісінде көріне отырып, еске түсіру, қабылдағанды бекіту жылдамдығына ықпалын тигізеді, ой жүйріктігі мен зейін тұрақтылығын және оның ауыспалығын айқындап береді.

Темперементтерді тәрбиелеуде баланың ерік – жігерін, мінез бітістерін, сезім эмоцияларын тәрбиелеумен ұштастыруға жүргізілген дұрыс. Адамның өзін — өзі ұстай алу қабілетінің дамуы темперамент тәрбиесіне жақсы жәрдем береді.

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. Бап – баба С.Б.. Жантану негіздері: Алматы, Заң әдебиеті, 2003.- 306 б.

2. Жарықбаев Қ. Жалпы психология.- Алматы, 2004.- 377 б.

3. Жарықбаев Қ. Жантануға кіріспе, Алматы, 2004

4. Немов Р.С. Психология. – М., 2001

Темперамент түрлері

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ .………………………………………………………………………………………..3

1. Темпераменттің жалпы түсінігі………………………………………………………………4

2. Темпераменттердің типтері және олардың психологиялық сипаттамасы…………………6

3. Темперамент және жеке адамның қалпы ..………………………………………………….9

ҚОРЫТЫНДЫ .……………………………………………………………………………….10

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ …..…………………………………………….11

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Темперамент туралы ілім ерте замандарда пайда болған. Гиппократ, кейіннен Гален сияқты дәрігерлер адамдардың мінез-құлықтарының дара көріністерін бақылау арқылы солардың өз ерекшеліктерін сипаттап жазуды, түсіндіруді ойластырады. Темперамент туралы ілімнің негізін салған ежелгі грек дәрігері Гиппократ болды.

Гиппократтың пікірінше, адамның тәнінде төрт түрлі сұйықтық болады: қан, шырын, сары және қара өт, олар дұрыс араласса — адамның дені сау, дұрыс араласпаса — сырқат болады. Ағзадағы сұйықтардың біреуінің басым болуы адамның темпераментін анықтайды. Сұйықтардың аттарына орайлас қойылган темперамент атаулары күні бүгінге дейін сақталып келеді.

Гиппократ темпераменттер белгілі мөлшерде адамның тұрмысына, ауа райы жағдайларына тәуелді болады деп санады. Мәселен, отырып жұмыс істейтіндердің денесінде флегма жинақталса, үнемі қимыл қозғалыстағыларда — өт көбейеді, темперамент те осыған сәйкес анықталады. Гиппократ типтерді дұрыс сипаттағанымен, оларды ғылыми тұрғыдан түсіндіре алмады.

Кейіннен темперамент жайлы осындай гуморальдық теориялардан басқа химиялық, физикалық, анатомиялық, неврологиялық және таза психологиялық теориялар да ұсынылды. Бірақ бұлардың бірде-біреуі де темпераменттің табиғатын толық және дұрыс түсіндірмеді.

Темперамент тұлғаның барлық психикалық көріністеріне реңк беріп отырады, ол эмоция мен ойлауға, еріктік қимыл-қозғалысқа, сөздің сарыны мен ырғағына әсер етеді. Бірақ темпераментке жеке адамның моральдық тәрбиесі, әлеуметтік бағдары, әуестенуі, қызығуы тәуелді еместігін естен шығармаған абзал.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Темпераменттің жалпы түсінігі

Белгілі бір адамға тән және өмір әсерлеріне жауап реакциялардың динамикасы, тонусы мен бірқалыптылығында көрініс беретін мінез-құлықтың табиғи ерекшеліктерін — темперамент деп ұғынуымыз керек.

Мінез-құлық тек әлеуметтік жағдайларда ғана емес жеке адамның табиғи құрылымына да тәуелді. Адамның биологиялық жағын көрсететін қасиеттің бірі болып табылатын темперамент жас балалардың ойыны үстінде, түрлі қарым-қатынас жағдайында анығырақ және ертерек байқалады.

Темперамент тұлғаның барлық психикалық көріністеріне реңк беріп отырады, ол эмоция мен ойлауға, еріктік қимыл-қозғалысқа, сөздің сарыны мен ырғағына әсер етеді. Бірақ темпераментке жеке адамның моральдық тәрбиесі, әлеуметтік бағдары, әуестенуі, қызығуы тәуелді еместігін естен шығармаған абзал.

Темперамент туралы ілім ерте замандарда пайда болған. Гиппократ, кейіннен Гален сияқты дәрігерлер адамдардың мінез-құлықтарының дара көріністерін бақылау арқылы солардың өз ерекшеліктерін сипаттап жазуды, түсіндіруді ойластырады. Темперамент туралы ілімнің негізін салған ежелгі грек дәрігері Гиппократ болды. Гиппократтың пікірінше, адамның тәнінде төрт түрлі сұйықтық болады: қан, шырын, сары және қара өт, олар дұрыс араласса — адамның дені сау, дұрыс араласпаса — сырқат болады. Ағзадағы сұйықтардың біреуінің басым болуы адамның темпераментін анықтайды. Сұйықтардың аттарына орайлас қойылган темперамент атаулары күні бүгінге дейін сақталып келеді.

Мәселен, холериктік темперамент – choie (өт)-, сангвинигтік темперамент -sanguis (қан), флегмативтік темперамент — рһlegma (шырын), меланхоликтік темперамент — melanos (қара өт) деген сөздерден алынған. Гиппократ темпераменттер белгілі мөлшерде адамның тұрмысына, ауа райы жағдайларына тәуелді болады деп санады. Мәселен, отырып жұмыс істейтіндердің денесінде флегма жинақталса, үнемі қимыл қозғалыстағыларда — өт көбейеді, темперамент те осыған сәйкес анықталады. Гиппократ типтерді дұрыс сипаттағанымен, оларды ғылыми тұрғыдан түсіндіре алмады.

Кейіннен темперамент жайлы осындай гуморальдық теориялардан басқа химиялық, физикалық, анатомиялық, неврологиялық және таза психологиялық теориялар да ұсынылды. Бірақ бұлардың бірде-біреуі де темпераменттің табиғатын толық және дұрыс түсіндірмеді.

Жоғары жүйке қызметінің негізгі қасиеттерін ашқан И.П.Павловтың ғылыми еңбегі ерекше. Ол темпераменттің осы қасиеттерінің туа үйлесуіне орай сипатталатындығын көрсетті. Павлов өзінен бұрынғылардан өзгеше жолмен, атап айтқанда, дененің сыртқы құрылымын зерттеген неміс психиатры Кречмерден, қан сауыттарының құрылымын зерттегендерден (П.Ф.Лесграфт) басқаша ағзаларды біртұтас нәрсе деп қарап, ондағы ми қызметіне ерекше назар аударды.

Ми біріншіден, барлық мүшелер мен ұлпалардың жұмысын реттейді, екіншіден, жүйедегі сан алуан бөліктердің қызметін үйлестіріп, біріктіреді, үшіншіден, ол барлық органдардың импульстарынан әсер алып отырады да осыған орай өз қызметін қажетті күйге түсіреді, төртіншіден, ол ағзаның сыртқы ортамен байланысын, бұлардың бейнелерін сәулелендіруді жүзеге асырып отырады.

 

Темпераменттердің типтері және олардың психологиялық сипаттамасы

И.П.Павлов темперамент пен жүйке қызметінің типтерін бір-біріне балама кұбылыс деп түсінді. Кейінгі зерттеулер жүйке қызметінің типтері темперамент типтерімен ылғи сәйкес келіп отырмайтындығын көрсетті. Шындығында да, темпераментке тек жүйке жүйесінің қасиеттері ғана емес, сондай-ақ жеке адамның соматикалық (дене) құрылымдары да әсер ететіндігі белгілі. Жүйке қызметінің типін темпераменттің нышаны ретінде ұғынган дұрыс. Мәселен бір зерттеуде, біркелкі ортада, жүйке жүйесінің әлсіз типіне жататын жануарлар мінез-құлқының енжар-қорғаныстық түрі, ал күшті, жүйке үрдістері тең емес организмдерде прогрессивті мінез-құлық байқалған.

Бұрын кейбір психологтар темперамент табиғатын адамның эмоциялық саласына байланысты түсіндіретін. Шындығында, темперамент тек эмоциялық жағдайлардан ғана байқалмайды, ол ақыл-ой және ерік үрдістерінен де көрініп жатады. Адам темпераментті туралы сөз болғанда жекеленген психикалық үрдістердің динамикасы жайлы айтылмайды, мұнда жеке адамның тұтас мінез-құлқы бар синдромы (жүйесі) жөнінде сөз болады.

Сөйтіп темперамент — адамның жүйке қызметінің қасиеттерінен көрінетін, мінез-құлқының импульсивті-динамикалық көрінісінің жалпылама сипаттамасы болып табылады.

 

  Холерик  темпераменті. Бұл типтің өкілі аса қозғыштығымен, соған орай мінез-құлқының ұшқалақтығымен көзге түседі. Холерик қарым-қатыста — күйгелек, бір беткей, шабуылға жаны құмар, іс-әрекетте — пысық. Холериктер жұмысты үзіп-үзіп істегенді ұнатады. Олар айналысқан ісіне жан-тәнімен беріледі. Осы жолда кездескен қиындықтың бәрін жеңуге даяр тұрады, кедергілерді жеңіп, мақсатына жетеді. Қайрат-жігері мұқалы, өз мүмкіндігіне сенімі кетсе, еңсесі түсіп, еш нәрсеге мойны жар бермей қояды. Осылайша, тек көңілі ауғанда істеушілік, оның жүйке қызметінің бір қалыпты тепе-тең еместігінен болады.

Бұл жөнінде И.П. Павлов былай дейді: «Байсалдылығы жоқ қажырлы адам кез келген іске барлық күш жігерімен кіріседі де содан соң тез шаршап қалады, кейіннен зауқы аумай қояды…»

 

  Сангвиник  темпераменті. Бұл темпераменттің өкілін И.П.Павлов қызу қанды, іскер адам деп санайды. Бірақ ол ылғи қызықты іспен айналысқанда ғана осындай күйде болады. Мұндай іс жоқ кезде ол жабырқаңқы, сылбыр жүреді.

Сангвиникке қимыл қозғалыста – белсенділік, өмір жағдайының өзгеруіне жеңіл бейімдеушілік тән. Ол адамдармен тез тіл тауып, шүйіркелесе кетеді, жұртты жатырқамайды. Ұжым ішінде сангвиник көңілді ақ-жарқын, іске бар ықыласымен кірісетін, әуесқой адам. Осылайша жалындап тұрғанымен іске зауқы болмаса, яғни күнделікті күйбеңі, төзімділікпен ерінбей-жалықпай істеуді қажет ететін жұмыс тап болғанда суынып қалады.

Сангвиникте эмоция тез пайда болып, тез өзгереді. Бұл — оның көңіл күйінің қолайсыз түрінен тез арылып, өзін қызықтырған іске кіріскен кезде ақ жарқын, жаны жайсаң жағдайға түсе алатындығының белгісі. Мида жаңадан жасалатын уақытша байланыстардың тез өзгеріп, қайтадан өңделуі оның ақыл-ойының оңтайлылығын байқатады. Сангвиник ойға жүйрік, өткір тілді, жаңаны тез қабылдағыш, зейінді келеді. Әр түрлі, көп қырлы жұмысты нәтижелі атқарады. Бір қалыптылықты және шапшаңдықты тілейтін жұмыстар бұған өте қолайлы.

Флегматик темпераменті. И.П. Павловтың сипаттауынша, бұл барлық уақытта да байсалды, ұстамды бір қалыпты, табанды және төзімді, еңбекқор адам. Жүйке үрдістерінің тепе-теңдігі мен баяулығы флегматикке қандай жағдай да болмасын бір қалыпты тыныштықта болуға мүмкіндік береді.

Қозу үрдісін бәсеңдететін күшті тежелу оның ырықсыз қимыл-қозғалыстары болып, ұсақ-түйекке алаңдатпай жүйелі жұмыс істеуге, бір қалыпты өмір сүруге жағдай жасайды, флегматик ұзаққа созылатын, бірақ күшті сарқып алмайтындай жұмысты жақсы атқара (шыдамды, зейінді, орнықты). «Мінез-құлықтың қалыпты жүйесі, өмір ағысының біркелкілігі менің жұмысым мен демалуымның және қозу, тежелу үрдістерінің бір қалыптылығынан екендігі түсінікті нәрсе».

 

  Флегматик — салмақты адам, ол күшін босқа сарп етпейді, бастаған істі аяғына жеткізеді. Ол бөспелікті сүймейді. Жұртпен қарым-қатынасы да бір сарынды жүріп жатады.

Баяулық пен селқостық — флегматиктің осал жағы. Оған ырғалып, жырғалуға, жиналып, қамдануға біраз уақыт қажет. Селқостық оның стереотиптерінің оралымсыздығынан мінез-құлқының оңтайлы еместігінен, жаңа жағдайға тез үйлесе қоймайтындығынан жақсы байқалады. Дегенмен, бұл қасиет мінездің тұрақтылығын көрсетеді, істі аспай-саспай тыңғылықты аяқтауға мүмкіндік береді. Флегматиктер ұзақ уақыт жұмыс істеуге сабырлық пен әрекет етуге төзімді болады.

 

  Меланхолик  темпераменті — бұл типтің өкілдері аса сезімтал соның салдарынан жаны тез жараланғыш келеді. Меланхоликтер тұйық,қиын жағдайлардан жол тауып шығуға олақ, адамдардан оқшау жүргенді ұнатады. Ол қауіпті жағдайлардан қорқады.

Қозу және тежелу үрдістерінің әлсіздігі бұлардың бір-бірімен тең келмеуі, кез келген күшті әсер -меланхоликтің қимыл қозғалысын баяулатып, онда шектен тыс тежелу туғызады. Меланхоликті әлсіз тітіркендіргіштер де мазалайды, одан да зор әсер алады, сондықтан да ол ұсак-түйектің бәріне де қатты мұңаяды немесе қатты қуанады. Психологтар мұны меланхоликтердің күшті сезіне білу қабілетінен деп есептейді. Үйреншікті жақсы, тату ұжым арасында меланхоликтер өзін жақсы ұстайды, жұртпен қарым-қатысқа түсіп, алған ісін нәтижелі орындай алады, кедергілерді жеңіп, табандылық көрсетеді. Темпераменттің негізгі төрт типінің өкілдері бір қалыпты жағдайдың өзінде өздерін түрліше ұстайды екен.  Осылайша темперамент адамның белсенділік сипатынан, мінез-құлықтың түрлі қалпынан үнемі өзгерістегі сыртқы ортаға бейімделе алу жағдайынан көрініп отырады.

 

 

 

 

 

 

 

 

Темперамент және жеке адамның қалпы

Адамның мінез-құлқы оның туыстан пайда болған тип өзгешелігіне ғана тәуелді болмай, жүйке қызметінің тікелей өмір барысында қалыптасатын түрімен де байланысты екенін еске ұстау қажет. Кейде тыныш бір қалыпты флегматик холерикше эмоциясы бұрқанып, күйіп-пісіп, әлек болады, ал холериктің кейбір жағдайларда өз күшіне сенбейтін, енжар меланхоликтің қалпына түсіп кететін кездері де болады.

Осындай көріністер кейбір психологтарды аралас темперамент те болады деген пікірге алып келеді. Мұндай түсінікті дұрыс деуге болмайды. Аралық темпераменттер болады деген дұрысырақ.

Бір адамның өзінде де әр жағдайда түрлі мінез-кұлық көрініп отырады, оны талдауда алғашқы кезде осы адамның типтік өзгешеліктері еске алынады, өйткені, мұндай жағдайларда жүйке жүйесінің түрлі типтерінде көңіл күйі түрліше байқалады. Мәселен, холерикке — көңілдің түсуі, бұрқануы, ал флегматикке — ұстамдылық, меланхоликке — өз күшіне сенімсіздік т.б. тән қасиет.Олай болса осы жағдайлар адамның типтік белгісі болып табылады. Егер адам сыртқы әсерге қалай болса солай қарайтын болса, осы әсердің өзі қандай екенін зерттеу қажет. Мұндайда кездейсоқ реакцияның типтік болып шығуы да ықтимал. Мәселен, флегматиктің ашуы мен эмоциялық күйіп-пісуі ұзақ уақыт ішінде сан рет қайталанған әсерден кейін туса, холерикте осындай жағдай бірден пайда болады.

Адамның жабырқауы мен солқылдақтығы да осы тектес болады. Холериктерде бұл ұзақ зорығып жұмыс істеген кездегі қажудан туындаса, меланхоликтерде бұл жайт қарым-қатынас пен өмір жағдайының түбегейлі өзгеріске түскен кезінде немесе қысқа мерзімді күйзеліс үстінде белең береді.

Холериктерге қай мамандық сай келеді?

Холерик, сангвиник, меланхолик, флегматик сынды төрт темперамент туралы естіген шығарсыз. Темперамент дегеніміз – адамның жүйке жүйесінің ерекшелігімен байланысты табиғи қасиеті. Туа біткен қасиетті өзгерту қиын болғандықтан, оны мамандық таңдайтын кезде де ескергеніміз жөн.

Интернет беттерінен темпераментімізді анықтауға арналған арнайы тестілерді табуға болады. Мұнымен қатар, төмендегі психолог мамандардың зерттеуінің көмегімен темпераментімізге сай мамандықты анықтай аламыз.

Холерик

Холерик қиындықтарға тап болған кезде, құрмалық сезімін бастан өткереді. Ол нар тәуекелге барғанды ұнатады. Уақыт өте келе өзінің мүмкіндіктерін тексеруден өткізіп отырады. Күш-қуаты артып тұрса да, істі соңына дейін жеткізбейді. Әңгімелесу барысында ұшқалақтық, сезімталдық, ашушаңдық секілді мінез танытады. Таныстары ауыз толтырып айтарлықтай көп болса да, барлығымен жақын араласпайды. Жылдам сөйлейді. Сөйлеу барысында қолын сермеп тұрады. Ұжым арасында үнемі көшбасшының рөлін ойнайды. Бір салада ұзақ жүре алмайды. Таңдаған мамандығын да жиі өзгертіп отыруы мүмкін. Шешімді жылдап қабылдап, артынша жиі өкінеді. Жұмыс істеу қабілеті өзгергіш мінезіне тәуелді келеді.

Оқу және экзаменге дайындалу. Холериктер іш пыстыратын жұмыстармен айналыса алмайды. Сол себепті оған ұсынылатын материал барынша қызықты болуы керек. Кітап оқуды сол тақырыпқа қатысты фильм көрумен, көрмеге барумен, пікір-таластарға қатысумен, қиын тапсырмаларды шешумен алмастырыңыз. Экзамен тапсыру барысында материалдарды тақырыптарға бөліп меңгеруге тырысыңыз. Әр блогтан бір-бірін байланыстырып отыратын негізгі ой табыңыз. Өзіңізді қызықтыратын сұрақтардың жауабын өзге адамдармен талқылаңыз.

Холериктерге арналған мамандықтар. Олардың адам баласымен тікелей қарым-қатынасқа түсуді талап ететін мамандықтарға икемі бар. Адамдармен тіл табысуды жақсы көреді. Жаңа салаға тез үйреніп, өзгерістерге де жылдам бейімделеді. Бірсарынды жұмыстардан жылдам жалығады. Холериктің бір салаға қызығушылығы сақталуы үшін үнемі жаңа идеялардың жетегінде жүруі тиіс. Күйзеліске қарсы тұра білетін қасиеттерінің арқасында жақсы басшы бола біледі.

Оларға репортер, радио және телевидение жүргізушісі, менеджер, PR маман, аудармашы, дизайнер, сақтандырушы және жарнамалаушы агент сынды мамандықтар сай келеді. Табысты бизнесмен, кәсіпкер де бола біледі. Қызметте өздерінің графиктеріне сәйкес жұмыс істеуді ұнатады. Жалпы құжат пен техникаға қарағанда басқа салаларда табысқа жету мүмкіндіктері мол.

Ал Сіз өзіңізге ұнайтын мамандығыңызды таңдадыңыз ба?

Сурет: fpp-mpsu.ru 

Темперамент | Білім айнасы газеті

Сабақтың мақсаты: Темперамент туралы түсінік беру

Білімділігі: темперамент туралы түсінік беру, оның ерекшеліктерін ұғындыру, темпераменттің басқа психикалық қасиеттермен байланысын түсіндіру.

Дамытушылық: өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстыра түсіндіру, студенттердің ойлау қабілетін, зейінін, пәнге деген қызығушылын арттыру, өз бетімен жұмыс жасауға баулу, шығармашылыққа бейімдеу.

Тәрбиелілігі: студенттердің белсенділігін арттыру, топпен жұмыс жасау арқылы бірін-бірі сыйлауға, ұжымшылдыққа тәрбиелеу.

Типі: жаңа білімді меңгерту сабағы 

Түрі: аралас

Әдісі:  түсіндіру, топтастыру, шығармашылық жұмыс, сұрақ-жауап, талдау, салыстыру, ой-толғау

Пәнаралық байланыс: жалпы психология, жантану, жалпы педагогика. Көрнекілігі: техникалық құралдар, слайд, интерактивті тақта,

оқулықтар.
Сабақтың барысы 

Ұйымдастыру кезеңі: (3 минут)

Студенттермен амандасу, түгендеу, сабаққа даярлау. Балаларды смайликтер арқылы төрт

топқа бөлу және бағалау жұлдызшаларын көрсетіп түсіндіру.

 

Үй тапсырмасын сұрау:  (10 минут)

«Ғажайып бестік» ойыны

1. Психология дегеніміз не? Оның маңызы мен міндеттері, салалары.

Психология – психикалық құбылыстардың пайда болуын, даму және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылым.

Ғылым ретінде психологияның міндеті – психикалық өмірдің негізгі заңдарын зерттеу.
Психологияның салалары – педагогикалық психология, жасерекшелік психологиясы, арнаулы, еңбек, медициналық, әскери, әлеуметтік, спорт, сауда, ғылыми-шығармашылық, салыстырмалы, заң психологиясы.

2. «Психология» сөзінің мағынасы. Психология қашан және қайда пайда болды? Қандай ғылым саласынан бөлініп шықты?

Психологияның ең алғашқы дүниеге келген жері – ежелгі Грекия. Ол гректің екі сөзінен тұрады: біріншісі – «псюхе» жан, екіншісі – «логос» ілім, яғни жан туралы ілім.

Психология ХІХ ғасырдың ІІ жартысында дүниеге келді және ол философиядан өз алдына

дербес ғылым ретінде бөлініп шықты.

3. Аристотель, В.Вундт, Демокрит, Платонның психология ғылымындағы орны қандай?
   Аристотель алғаш болып жан туралы ғылыми түсінікті енгізді. В.Вундт психологиядағы экспериментті тұңғыш енгізген неміс ғұламасы. Демокрит «жанды» оттың атомдарындай қозғалмалы қасиет деп түсіндірген ертедегі грек ойшылы (материалист). Ол жанның мәңгі еместігін, оның өсіп, өшіп отыратындығын айтып, материалисттік тұжырым жасады. Платон, керісінше, “жан мәңгі өлмейді, өшпейді” деп тұжырымдады.
4. Психикалық құбылыстарды ата.

Психикалық процестер: түйсік, қабылдау, ес, ойлау, сөйлеу, қиял, ерік.

Психикалық қалып: Эмоция, сезім, ерік, т.б.

Психикалық қасиеттер: қабілет, темперамент, мінез.

5. Қабілет және мінез дегеніміз не?

Қабілет – әр адамның белгілі бір іс-әрекет түріне икемділігін айтады.

Қабілет – мақсатқа бағытталған, тәлім-тәрбие жұмысына байланысты адамның бір іс-әрекетке ұйымдасқан түрде бейімделуі және нәтижелі атқаруы.

Мінез – адамның негізгі өмірін, беталысын және оның өзіндік әрекетінің айрмашылығын сипаттайтын сапалық өзгешелік.

Мінез – әрбір адамның жеке басына тән өзіндік психикалық қасиеттері  мен ерекшеліктерінің жиынтығы.

 

            Сөзжұмбақ 

1. Психологияның негізгі әдістерінің бірі
2. Психикалық қалып түрі
3. Психология саласы
4. 20 ғасырдағы АҚШ-та дамыған мектеп
5. Жүйке-жүйесінің жеке жасушасы
6. Ұзақ уақыт бойы зерттеу
7. Іс-әрекеттің жетекші түрі
8. Бұлшықеттердің жұмысын тіркеуге арналған құрал
9. Қарым-қатынастың әрекеттесу жағы қалай аталады?
10. Адамға да, жануарға да тән психикалық қалып

Жаңа сабақты түсіндіру  (15 минут)

«Тұлғаны жан-жақты тәрбиелеу үшін, оны жан-жақты білу керек!»
Д.Ушинский
Темперамент – жүйке жүйесінің тума қасиеттеріннен туындайтын адамның жеке өзгешеліктерінің бірі. Ол – адамдардың эмоциялық қозғалыштығынан, қимыл-қозғалысынан, жалпы белсенділігінен жақсы байқалады. Мәселен, біреулер шапшаң қимылдайды, тез қозғалады, енді біреулер жай қозғалады, асықпайды. Бұлар адамның жалпы қозғалысынан байқалады.

Психиканың күші мен тереңдігінен адамның өжет алғыр болуын байқауға немесе керісінше, сылбыр, жігерсіз болуын байқауға болады. Адамның көңіл-күйінің ерекшеліктерінен салмақты, тұрақты, жеңіл, тұрақсыз, ал эмоция сезімдерінен сабырлы, күйгелікті байқауға болды. Темперамент түрлерінің жақсы не жаманы болмайды. Олардың әрқайсысы өзінің ұнамды тараптарына ие.

Темперамент туралы алғашқы ой пікірлер ғылымда өте ерте кезде айтала бастады. Ежелгі Грецияның белгілі ғалымы, дәрігер Гиппократтың (б.э.д. 460-356) еңбектерінде бұл жөнінде біраз пікірлер айтылған. Гиппократтың ойынша, әр түрлі сұйық заттарға байланысты болмақ. Олар: денені жылытып тұратын – қан, салқындататын – шырын (слизь), құрғататын – бауырдағы сары өт және оған дымқылдық беретін – қара өт (талақ).
Осы төрт түрлі сұйықтың араласуының пропорциясын грекше “карсис” деп атаған. Ал латын тілінде кейін бұл терминді “темпераментум” деп атаған.
Сөйтіп, Гиппократ және оның шәкірттері адамның тампераменттердің әр түрлілігі организмдегі осы төрт түрлі сұйық заттың бір-бірінен аз-көптігіне байланысты деп түсінген.
Мәселен, организмде қанның пропорциясы артық болса, ол сангвиникалық (лат «сангиус» – қан), ал шырын басым болса (грекше «флегма» – шырын), флегматик темпераментті, ал организмде қара өт басым болса меленхолик (грекше «меланхолик» – қара өт), организмде сары өт басым болса холерик  (грекше «холе-өт) темпераментті деп аталады.

Рим дәрігері Гален температенттің санын он үшке жеткізді. Гален организмде жылылық неғұрлым басым болса, адамның темпераментті күшті болатынын, денесі салқын болса, темпераментті баяуламайтынын айтты.

 

Неміс философы И. Кант (1724-1804) өзінің «антропология» деген еңбегінде темпераменттің төрт түрлі туралы писихологиялық сипаттама береді. Бірақ ол темперамент пен мінезді бір-біріне балама ретінде қарастырады.
Темперамент түрлеріне теориялар 19-ғасырдың аяқ кезінде кең өріс алды. Мәселен, неміс анатомы Гейне темпераменттің түрліше болуы – жүйке жүйесінің тонусына байланысты десе, орыс антропалогы Зеланд ми қабықшасындағы молекулярлық қозғалыстың жылдамдығы мен біркелкілігіне байланысты деді.

Көрнекті орыс педагогы П.Ф.Лесгафт (1837-1909) темпераменттерді қан сауыттарының жуандығы мен кеңдігіне байланысты деді. Темпераменттің физологиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан дәйекті етіп түсіндірген академик И.П. Павлов болды. “Жүйке жүйесінің типтері деген Павловтың ілімі” темперамент туралы түсінікті ғылыми сара жолға түсірді.

Жүйке процестерінің күші – сыртқы ортаның түрлі тітіргеніштерге мидың төзімділігі жатады. Жүйке процесінің тепе-теңдігіне – қозу мен тежелудің бір-біріне тең келуін айтады. Жүйке процесінің қозғалыштығы – қозу мен тежелудің бірінің екіншісіне алмаса алу қабілеттігін айтады. Осы принциптерді негізге ала отырып, И.П.Павлов жүйке жүйесінің әрбір типінің үш үлгісін көрсетті – ұстамсыз тип, ширақ тип, баяу тип.

• Ұстамсыз тип – жұмыс істеу қабілеті күшті, қозу мен тежелу процесі бір-бірімен сәйкес келмейтін ерекше қозғалыстағы тип.
• Ширақ тип – қозу мен тежелу процесі бір-біріне тең келіп, тез алмасып отырады.
• Баяу тип – қозу мен тежелу бір-біріне тең, бірақ алмасуы сараң, баяу.
  Павлов сангвинктерді – ширақ, күшті, қозуы мен тежелуі тең, халериктерді – ұстамсыз, қозғалғыш адам, флегматиктерді – қозуы мен тежелуі бір-біріне тең болғанымен, қозғалысы баяу адамдар десе, меланхоликтерді – жүйке жүйесі әлсіз типті адамдар.
  Павлов холериктерді жылдам, тез әрленгіш, жалындап атып тұратын жауынгер тип атады. Бірақ ұстамсыз, шыдамсыз, қызба. Сангвиникке қарағанда сылғыртау икемі кемірек. Осыдан ниеттері мен қызығулары тұрақтылау, табанды, зейінін ауыстыруы қиындау, сезімі көбірек сырттай көрінеді, сондықтан толық экстраверт.
  Сангвиник – ойнақы, еті тірі, бірақ кез-келген істі бастап, тастап жүреді. Ол жұмысқа қабілетті, беріліп істейді, басқа адамдармен тез тіл табыса біледі, ұжым арасында өзін көңілді ұстайды, былайша айтқанда, ақ көңіл, қызу істің адамы. Оның осал жері – іс жоқ кезде сылбыр күйге түсіп кетеді, енді бір жерде жеңіл мінезге салынады. Сангвиник төңірегіндегілермен тіл табысқыш, жаңа себептерге қарамастан бір істен, екіншісіне ауыса алады. Флегматик темпераментіндегі адам көбінесе салмақты, сабырлы келеді. Олар кез келген нәрсеге сезім білдіре бермейді, асықпай, баппен жүріп тұрады, сезімдері сыртқа шықпайды десе де болады. Флегматик – өте қуатты, жұмыстан шаршамайды. Шыдамды, ұстамды, сезімге берілмейді, сырттай әсерге төзімді. Бірақ мұның ұстамдылығы, салқын қандылығы, адамның мінез бітістері үшін таптырмайтын қасиет боып табылады.
  Меланхолик темпераментіндігі адамға әсер етпейтін нәрсе жоқ, бірақ әсер еткен нәрсенің бәріне өз сезімін білдіре бермейді неде болса ішінде жүреді. Мұндай темпераменттегі адам өзге адамдармен онша көп жұғыспайды, бірақ тиісті жерінде айтпайын дегенін айта алады. Тұйықтық, өз ойына шомылуға бейім тұрушылық, орынсыз ибалық – осы темпераметтің ең нашар жағы. Меланхоликтің жігері кем, тез шаршайды, қызметі болымсыз. Зейіні тұрақсыз, оның біршама психикалық процестері әлсіз.
  Неміс психологі Вильгелм  Вундт 19 ғасырдың аяғында темпераментті жылдамдықтың және жан қозғалыстарының күштерінің арақатынасы деп біледі. Ол темпераментті екі түрге бөлді; эмоциясы күшті темпераменттер, әлсіз эмоциялы темпераменттер холерик және меланхолик типтерін жатқызады.

20 ғасырда темперамент туралы пікір айтқандардың бірі және ерекше кеңінен таралған Э.Кречмердің (1888-1964) ұсынған типологиясы. Ол 1921жылы өзінің «Тән құрылысы және мінез» атты белгілі еңбегінде темперамент адамның тән құрлысының белгілі психологиялық ерекшеліктерімен байланысты болатындығын дәлелдеді. Э.Кречмердің теориясы Еуропада кеңіне тарады. Бұл теория “дене бітімінің теориясы” деп аталады. Ерекше кеңінен тараған теория Э.Кречмердің типологиясы. Бұл теорияның негізгі идеясы адамдардың дене бітімінің немесе құрылымының белгілі түріне қарай белгілі психолгиялық ерекшеліктері болатындығы.
Ол адам денесінің бөліктеріне көптеген зерттеулер жүргізіп, осының нәтижесінде 4 дене бітімінің типін бөліп көрсетуге мүмкіншілік берді.

1. Лептосоматик – нәзік дене құрылысымен, биік бойымен, тегіс келген омырауымен сипатталады. (тар-мықты, қол-аяқтары ұзын және жүдеу келеді)
2. Пикник – өте толық келген, орта және шағын бойымен, үлкен ішімен және қысқа мойынды дөңгелек басымен сипатталады.
3. Атлетик – күшті дамыған бұлшық етімен, мықты дене бітімімен, ұзын немесе орта бойлы, кең мықты, тар жамбасымен ерекшеленетін адамдар.
4. Диспластик – дене бітімі ешқандай түрсіз, дұрыс емес дене құрылымымен ерекшеленетін адамдар.И.П.Павлов жүйке жүйесінің жалпы типін гено атады, демек тұқым қуалайтын тип жүйке жүйесінің типі – бұл жүйке жүйесінің табиғи туа біткен қасиеті, бірақ өмір және іс-әрекет жағдайымен өзгеруі мүмкін. Жүйке жүйесінің типі адамның мінез-құлқына ерекшелік береді. Адамның барлық келбетіне өзгеше із қалдырады.

Гиппократ бойынша темпераменттер классификациясы

Бұдан 2500 жыл бұрын белгілі дәрігер Гиппократ алғаш болып адамдардың темпераментінің классификациясын құрды. Ол барлық адамдарды темперамент бойынша 4 топқа бөлді:

• Холерик – қарым-қатынасшыл, эмоцияналды, аздап қызбақанды. Холериктер жоғары дәрежедегі, іс-әркекетте өте жылдам қозғалғыштық, уайым-қайғыда өте қатты эмоцияналды, конфликтілі жағдайларда ашушаң, ұстамсыз.
• Сангвиник – ұстамды, салмақты, тұрақты тип. Қабілеттілігі, зейіні жақсы дамыған. Сангвиниктердің белгілі бір мақсатқа жетудегі белсенділігі өте жоғары деңгейде. Бұл типтегі адамдар қарым-қатынасшыл, қозғалғыш, жағдаятқа тез бейімделгіш, сәтсіздіктерді оңай жеңе біледі.
• Флегматик – эмоциясы, қарым-қатынасы, қимыл-қозғалысы баяу типтегі адамдар. Олардың қабілеті мен зейіні жақсы дамыған. Олар жәй, салмақты, тұрақты, өз әдет-ғұрпын өте жай өзгертеді. Үнемі жақсы көңіл-күйде жүретіндігімен ерекшеленеді.
• Меланхолик – аздап әсершіл, қарым-қатынасшыл емес, және өз-өзіне сенімсіз тип. Ол қозғалғыштығының және сөйлесу белсенділігінің төмендігімен, жоғары дәрежедегі эмоционалдылығымен және әсершілділігімен ерекшеленеді. Ішкі қайғы-мұңға әсершіл болып келеді. Көбінесе меланхоликтер творчестовалық әрекеттерде көрінеді.

Бекіту  (12 минут)
І «Кім жылдам?» сұрақ-жауап ойыны:
1. Темперамент жөніндегі ғылымның іргетасын қалаған кім?
2. “Темперамент” термині қалай пайда болды?
3. Темперамент пен мінезді бірі-біріне балама ретінде қарастырған кім?
4. Темпераменттің санын он үшке жеткізген рим дәрігері кім?
5. Жүйке жүйесінің типтері ілімінің авторы кім?

ІІ Тест сұрақтары
1. Темпераментті төрт түрлі заттарға байланысты бөлген ғалым?
А) И.П.Павлов               Ә) Гиппократ          Б) Гейне
2. Темпераменттің физиологиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан дәлелдеген академик?
А) И.П.Павлов               Ә) Гиппократ          Б) И. Кант
3. Адамның дене құрылымына байланысты конституциялық типологияны енгізген ғалым?
А) К.Гален                      Ә) Э.Кречмер          Б) Шелдон
4. Темперамент туралы теориялар қай ғасырдан бастау алды?
А) 17ғ                               Ә) 18ғ                        Б) 19ғ
5. Күйгелек, тынымсыз, шамданғыш, белсенді әрекеттер қай тип ерекшеліктері?
А) Сангвиник                  Ә) Меланхолик          Б) Холерик
6. Өте сақ, байсалды, бірқалыпты, жақсылық тіліейді. Бұл қай тип ерекшеліктері?
А) Флегматик                  Ә) Сангвиник            Б) Холерик
7. Ашық, көпшіл, сөзшең, қайырымды, оптимист. Бұл қай тип ерекшеліктері?
А) Флегматик                  Ә) Сангвиник            Б) Холерик
8. Өкпелегіш, пессимист, тұйық, сөзге сараң, баяу. Бұл қай тип ерекшеліктері?
А) Флегматик                  Ә) Сангвиник            Б) Меланхолик
9. Қара өт басым балса, ол қалай аталады?
А) Сангвиник                  Ә) Меланхолик         Б) Холерик
10. Сары өт басым болса, ол қалай аталады?
А) Сангвиник                  Ә) Меланхолик         Б) Холерик

Талқылау
 Үйге тапсырма 
Жаңа тақырыпты мазмұндау.

Қорытындылау.   Тілек ағашы

Искалиева Рысжан Джумагалиевна

«Болашақ» колледжі

Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы

 

Холерик: определение и значение + тест

Кто такой холерик и каковы сильные и слабые стороны его темперамента? Кто такие холерики в детстве, отношениях, карьере и здоровье? Кто лучший партнер для холериков?

Если холерик чем-то недоволен, он немедленно провоцирует громкие ссоры, переходящие в ожесточенную драку. Они слишком эмоциональны, часто выходят за рамки приемлемого. Утихомирить их невозможно и жизнь с таким человеком — полный кошмар.Так многие представляют себе типичного холерика. Но правда ли это?

Холерики сильно страдают от социальных стереотипов о том, что они вспыльчивы и трудны. А теперь пора узнать реальные факты о холериках.

Кто такой холерик?

Холерик обладает выразительным темпераментом, основанным на сильной нервной системе, для которой характерно стремление к доминированию, мощная энергия, но слабое самообладание. Такой человек часто может изменить настроение, войдя в комнату; они непредсказуемы.Типичный холерик склонен к волнению, где бы он ни был, потому что, не будучи окруженным суматохой и драмами, ему быстро становится скучно.

Характеристика холериков

Внешние признаки холерика заметны сразу. Они говорят громко, быстро и бессвязно, часто не заканчивая слова и предложения. Их интонация никогда не бывает одинаковой, она постоянно меняется. У них яркая мимика, широкие и размашистые жесты.Их походка энергичная; кажется, что они всегда торопятся. Как правило, это высокие, поджарые, но крепкие люди.

Вот некоторые общие черты холерической личности:

• Общительность, гордость, высокомерие
• Быстрые психические процессы (восприятие, мышление, эмоции и др.)
• Прямолинейность, открытость, ценитель истины
• Мужество, решительность, инициатива
• Упрямство, своенравие, независимость
• Выносливость, амбициозность, властность

Холерик любит быть в центре внимания, покровительствовать и защищать других.Они готовы спасти планету и в любой момент стать героем. Им важно, чтобы ими восхищались и чтобы люди ими гордились. Для них также важны слава и признание.

Холерики — участники конкурса . Они не представляют жизни без гонки за чемпионство. Они всегда склонны доминировать и терпеть не могут, когда кто-то пытается их контролировать или критиковать.

Холерик — мастер спонтанности. Они не любят подробных планов и предпочитают жить моментом.

Этот тест поможет вам определить, какой у вас темперамент.

Преимущества холериков

Недостатки

Холерики не привыкли откладывать что-либо на потом. Если они смогут сделать все сразу, они обязательно воспользуются этим. Благодаря этому качеству холерики не упускают возможности, которые им дает жизнь. Им часто везет, они многого достигают и становятся успешными.

Холерики не боятся рисковать.Напротив, они любят перемены. Точно так же холерики приветствуют перемены. Они рассматривают каждую ситуацию как соревнование, испытание своих сил; еще одна авантюра и приключение.

Стойкость

Как только холерик решит, что ему что-то нужно, он не сдастся, пока не достигнет своей цели. Препятствия не пугают их, а неудачи не останавливают, они будут продолжать попытки, пока не достигнут желаемого результата. Там, где другие сдаются, холерики упорствуют и побеждают.

Холерики — трудоголики и готовы пойти на жертвы, чтобы реализовать свои мечты. Они не пожалеют своих сил, времени или денег, чтобы достичь того, чего они действительно желают. Им не нужна дополнительная мотивация; их стремления к успеху достаточно, чтобы довести их до конца.

Харизма

Остроумие, сила, выразительность, открытость, а иногда и наивность холерика привлекают людей. Они источают шарм, уверенность в себе и заразительный энтузиазм, что позволяет им вдохновлять и руководить другими.

Если холерик научится контролировать свои перепады настроения, он сможет стать прекрасным дипломатом или оратором.

Универсальность

Поскольку холерик любит постоянно находиться в движении, он часто пробует новые увлечения. Однако сложно сказать, насколько глубоко они будут вникать в каждое новое начинание. Однако у холериков много знаний и навыков.

Например, в любой день холерику удается выполнить дюжину заданий с разными, иногда даже конкурирующими обязанностями или приоритетами.Они легко справляются с несколькими задачами.

Недостатки холериков

Вспыльчивый

Эмоциональная нестабильность заметно отрицательно сказывается на жизни холериков и их близких. Они раздражительны и необузданны, легко злятся из-за мелочей и могут стать агрессивными. Когда они в плохом настроении, их гнев выходит из-под контроля . Они кричат, оскорбляют и даже могут начать драку.

Однако часто после того, как эмоции утихают, холерики очень сожалеют о том, что они сказали и сделали под влиянием неконтролируемых чувств.Они быстро остывают, забывают обиды и не стремятся вспомнить проступки других.

Все чувства холерика — как положительные, так и отрицательные — сильны. Гнев — не единственная их сильная эмоция; они ревнивы, страстны и одинаково безудержны в горе и радости.

Спешка

Холерик редко задумывается о последствиях своих действий. Они не тратят время на оценку плюсов и минусов решения, а сразу же претворяют свои планы в жизнь.Из-за этой импульсивности холерик часто попадает в беду, а также теряет деньги, доверие других людей и собственную хорошую репутацию.

У холериков короткая продолжительность концентрации внимания, и им сложно сосредоточиться на чем-то одном. Они привыкли сосредотачиваться сразу на нескольких вещах. Однако они люди «большой картины» и предпочитают не вдаваться в подробности.

Иррациональность

Холерики нелогичны; они привыкли действовать импульсивно. Их эмоции почти всегда преобладают над разумом.Из-за этого часто забывают о своем здоровье. Они едят нездоровую пищу или вообще забывают поесть, не придерживаются распорядка дня и т. Д. Холерики могут долго копить деньги, а потом потратить их за минуту. Часто они невнимательны к своим друзьям, а затем жалуются, что у них нет настоящих друзей.

Ребенок-холерик

Учеба

• Ребенок-холерик — средний школьник. Они легко отвлекаются во время уроков и не слушают учителя, потому что у них нет терпения.Кроме того, они будут пропускать занятия.
• Любимые школьные предметы детей-холериков — это те, где требуется физическая активность или где урок проходит в игровой форме.
• Такой ребенок не терпит ситуаций, когда учитель их критикует, особенно на глазах у однокурсников. Дети-холерики могут начать конфликт, кричать на учителя и в целом вести себя беспорядочно.

Дружба

• Ребенок-холерик постоянно в центре внимания.Они соревнуются за звание лидера класса или любимца учителя. Если их игнорировать, они могут привлечь внимание издевательствами (насмешками, оскорблениями, драками).
• Ребенок-холерик действительно различает своих друзей. Они одинаково искренни и даже наивны по отношению ко всем. Если сангвиник вообще не видит смысла сближаться, то холерик старается сблизиться со всеми, кто ему нравится.
• Этот ребенок защищает других детей, потому что им нравится, когда люди их обожают или боятся.

Опасности

• Дети-холерики часто вступают в драки. Если они не получат должного образования, они попытаются решить все проблемы с помощью насилия и угроз.
• Не кричите на ребенка-холерика. Послушнее они после этого точно не станут. Скорее всего, разгневанный ребенок-холерик убежит из дома и обидных взрослых.
• У ребенка-холерика много энергии. Важно вовлекать их в разные дела, чтобы они все время были чем-то заняты.
• Лучше с самого начала научить ребенка-холерика мирно разрешать конфликты, контролировать свои эмоции, уважать сверстников и взрослых и концентрировать внимание.

Карьера холерика

Холерики рождены лидерами . У них достаточно сил, мотивации и упорства, чтобы добиться успеха для себя и других. Они работают быстро и интенсивно и принимают поспешные решения. Это заставляет их коллег и подчиненных работать в одном темпе.

Однако иногда холерик может быть довольно устрашающим и грубым начальником, который кричит на своих сотрудников, контролирует и чрезмерно критикует их.

Главное, что ценит холерик в работе:

• Возможность карьерного роста и соревновательный дух
• Свобода и независимость в принятии решений
• Отсутствие критики (даже объективной) в отношении себя или своих действий
• Проекты, реализация которых требует больших усилий
• Сплоченный активный коллектив единомышленников

исполнитель-холерик (подчиненный) очень инициативный и энергичный работник.Они не ждут, пока им будут поставлены новые задачи; они прямо их просят или пытаются найти сами. Однако они могут попытаться занять место своего начальника и могут представлять серьезную угрозу.

Холерику подойдут такие профессии, как актер, политик, корреспондент, тренер, режиссер и т. Д.

Холерик и отношения

Отношения с холериком совсем не спокойные и скучные. В любви и дружбе они страстны и ревнивы.Холерику сложно и больно, если его партнер общается с кем-то другим. Лучше не хвалить кого-то перед холериком, потому что они воспримут это как упрек и устроят скандал.

Холерики полностью отдаются любым отношениям . Они готовы дарить подарки, заявлять о своих чувствах всему миру, совершать безумные поступки и приносить важные жертвы, чтобы доказать свои чувства. Взамен они потребуют безоговорочной преданности и верности, причем не только физически.Холерик считает предательством, если друг или любимый человек ставит их на второе место. Они всегда должны быть первыми!

В отношениях, холерики:

• Может быть мягче и компромисснее в период ухаживания
• Постарайтесь все свободное время проводить с любимыми или друзьями.
• Часто не замечаю настоящих эмоций окружающих. Они не понимают намеков, не всегда замечают, что кого-то обидели.
• Требуется внимание всех людей, которых они знают, даже если они находятся в отношениях.Это не значит, что они обманывают; просто интерес со стороны других льстит им и повышает их самооценку.
• Любят быть героями для своих близких. Но иногда их обещания помочь не превращаются в реальные действия. Они забывают о своих словах, так как быстро переключают внимание на что-то другое.

Отношения с холериком часто бывают непродолжительными. Другим людям трудно справиться с непредсказуемостью и буйными эмоциями холерика.Холерик, страдающий от одиночества среди толпы людей, — не редкость.

Здоровье холерика (психосоматика)

Печень и желчный пузырь — это органы, на которые холерик должен обращать особое внимание. Поскольку они страстны и импульсивны, они могут страдать от вредных привычек — алкоголь и сигареты являются наиболее распространенными. Если холерик имеет длительные пристрастия, они окажут очень негативное влияние на все его тело.

Часто у холериков есть проблемы с сердцем, а также повышенное кровяное давление.

Холерики с другими типами темпераментов

Холерик-холерик

Ядерный взрыв . Это очень редкий союз, потому что два холерика всегда соперники. Им очень сложно уступить друг другу, поэтому потребуется много взаимных сил, чтобы сделать двойные холерики отношения счастливыми.

Обычно такой тандем превращается в хорошее деловое партнерство. У таких коллег есть хорошие шансы открыть успешный совместный бизнес. Однако им понадобится посредник — помощь третьей стороны.Скорее всего, это будет флегматик или сангвиник.

Двух холериков в любовных отношениях ждет яркий и страстный роман. Но непременно будет недолго и, возможно, болезненно.

Холерик-сангвиник

Борьба и веселье . Сангвиник — единственный тип темперамента, способный доминировать над холериком. Однако так бывает не всегда, и тогда с этой парой приживается конкуренция за лидерство.

Этим двоим трудно избежать ссор, но оба партнера быстро забывают о них.Они не затаили обиды, поэтому могут создать счастливую семью.

Холерики и сангвиники становятся хорошими друзьями, но лучше деловыми партнерами. Это идеальное сочетание темпераментов, позволяющее открыть собственное дело и привести его к успеху.

Холерик-флегматик

Напряженная атмосфера . Эти отношения требуют умения идти на компромисс с обеих сторон. Самые сложные ситуации действуют. Холерик хочет, чтобы флегматик более энергично. Холерик всегда подталкивает своего неповоротливого коллегу, но не получает результата, что очень раздражает.

Холерики и флегматики редко становятся друзьями, потому что не могут долго интересовать друг друга.

А вот в любви все иначе. При желании и старании пара холерик-флегматик становится счастливой. Флегматик немного замедляет своего холерического партнера, делает его более рациональным и удерживает от нестабильных ситуаций.

Холерик-меланхолик

Эмоциональное цунами . Это два эмоциональных и во многом противоположных темперамента.Все, что происходит между ними, обычно длится временно. Холерику не нравится медлительность и плаксивость меланхолика, он может наброситься на них, а потом пожалеть об этом. Вряд ли холерик захочет жить с постоянным чувством вины, поэтому, скорее всего, они инициируют перерыв.

Также, холерик-партнер не понимает внутренних чувств меланхолика. Они не понимают, почему им грустно, а иногда даже не замечают этого. Такой союз сохранится только в том случае, если холерик решит стать более чувствительным и внимательным, а у меланхолика появится более толстая кожа.

Хотя холерики часто бывают вспыльчивыми, их нельзя назвать плохими людьми. У них много положительных качеств, которыми они готовы поделиться с окружающими. Главное — дать им шанс проявить свои сильные стороны. Счастливые, гармоничные отношения холерика и меланхолика — это не миф, а вполне доступная реальность.

.

Холерик — Правила Тестостерона!

Холерический тип личности связан с тестостероном, и хотя каждый темперамент представлен представителями обоих полов, большинство холериков — мужчины.

Как правило, холерики — люди, ориентированные на деньги и успех. Они увлечены акциями, инвестициями, денежными рынками и всеми видами методов получения дохода, точно так же, как другие увлечены искусством и поэзией.

Эти люди очень практичны и из них получаются от природы одаренные бизнесмены.

Что делает вас таким, какой вы есть? Пройдите ЭТОТ ТЕСТ, чтобы узнать свой тип личности.

Постоянно ища возможности и работая над собой, они создают успешный бизнес, который приносит пользу другим.

Это не значит, что эти люди жадны до денег любым способом!

С их точки зрения, работа — это развлечение.

Однако они никогда не преуспевают в подчиненном положении — все они о независимости, финансовой и прочей.

Речь идет о точных науках!

Еще одно уникальное качество холериков — это их умение все систематизировать.

Вот почему они обычно увлекаются математикой и другими точными науками.

Им трудно понять, почему подходы, которые они используют для решения математической задачи, не могут быть использованы при решении проблем взаимоотношений.

Тестостерон также способствует их пространственным навыкам.

Их пространственные навыки могут отражаться в музыкальных и спортивных способностях, особенно в видах спорта, требующих пространственных навыков, таких как футбол.

Не жди меня; Я занят!

Люди с холериками хорошо разбираются в математике, геометрии и инженерии, что часто влияет на их профессиональный выбор.

Они целеустремленны и в своей работе обладают вниманием.

Их концентрация глубокая и узкая. Когда они чем-то заняты, холерики просто не способны замечать другие вещи, которые происходят вокруг них.

Вы можете думать о них как о «пони с одним трюком».

Этот тип людей очень аналитичен и логичен.

Эти люди — короли и королевы разгадки вещей.

Высокая активность тестостерона у этих мужчин и женщин делает их очень простыми.

Обычно холерики не стремятся быть вежливыми, уважительными или дружелюбными. Они делают то, что им удобно, а главное, в соответствии с их целями.

Тратить слова и повторять очевидное кажется им бессмысленным.

Принуждение их к этому — верный способ их рассердить!

Холерики отличаются прагматизмом, им свойственно быстрое принятие решений и немедленные действия.

В отличие от многих других, у них нет проблем, когда предлагается несколько вариантов.

Чрезвычайно трезвые, они действуют под своим девизом: «Говорить дешево». Это означает, что они предпочитают проявлять себя действиями и откладывать разговоры в сторону.

Вряд ли вы услышите от холерика, что он собирается делать, как это часто бывает с сангвиником-флегматиком.

Такое поведение чрезвычайно раздражает и смущает холериков.

Хотя вы можете подумать, что холерики скучные и им не о чем делиться, дело в том, что часто именно им (в одиночестве) больше всего нравится.

Проходят годы, и вы можете удивиться тому, чего они достигли.

Неудивительно, почему они такие, какие есть. У холериков есть все необходимое, чтобы преуспеть в бизнесе, спорте или науке.

Они от природы предрасположены ставить цели, а затем достигать их, и верят в рассуждения, логику и исследования.

Они скептичны и не доверяют. Холерикам необходимо самостоятельно исследовать факты, а затем анализировать их.

Правила тестостерона

Люди с холерической личностью обладают превосходными навыками решения проблем — до тех пор, пока они довольны доводами, лежащими в основе их стратегии, они действуют смело и уверенно.

Уверенность и смелость проистекают из высокой активности тестостерона.

У них нет проблем с переносом долгих часов работы, изоляции и дискомфорта, если только это приведет их к их цели.

В высшей степени независимые люди, не особо уважающие дипломы и другие полномочия, они вооружены своей автономией и независимостью.

И мужчины, и женщины-холерики склонны к высокой конкуренции, почти до такой степени, что они агрессивны, что является еще одним признаком высокой активности тестостерона.

Люди с таким темпераментом настроены на успех. Они установили высокие стандарты и работать долго и упорно. Однако они редко бывают удовлетворены временем и усилиями, которые они тратят на свои проекты.

Они продолжают поднимать планку до такой степени, что многие из них живут с постоянным беспокойством о том, что однажды они потерпят неудачу.

Как только они себя разочаруют, они будут безжалостно винить себя.

Однако холерики никогда не оставляют своих попыток добиться успеха и продолжают стремиться к цели.

Любят знания и ищут умных партнеров. В противном случае они обычно избегают общения, если они не заинтересованы в разговоре, что, конечно же, должно быть как-то связано с их целями.

Этот темпераментный макияж обычно характеризуется отрешенностью от своих чувств, поскольку они восхищаются контролем над эмоциями.

Холерики стремятся быть логичными, аналитическими, компетентными, справедливыми и убедительными.

Эти люди обычно кажутся спокойными и собранными.

Они не часто улыбаются и избегают зрительного контакта, и, несмотря на все свои усилия по полному самообладанию, иногда они могут «потерять это» и впасть в ярость.

Узнайте все о холериках в любви и отношениях.

Не уверен? Пройдите бесплатный личностный тест или перейдите на главную страницу (Четыре темперамента).

Согласно теории 16 личностей, холерический тип личности очень похож на тип ENTJ.

ad ОНЛАЙН-ТЕРАПИЯ, КОТОРАЯ ДЕЙСТВИТЕЛЬНО РАБОТАЕТ:
Онлайн-платформа CBT, помогающая справляться с проблемами во взаимоотношениях, тревогой, депрессией, зависимостью и т. Д. Включает профессиональное наблюдение терапевтом КПТ . Нажмите здесь что бы начать.

Похожие сообщения:

.

Тип личности холерика: определение и особенности

Что означает холерик?

Холерический темперамент полон энергии. Если у этого человека есть цель, он сразу делает все, чтобы ее достичь, и остановить его практически невозможно. Пока меланхолик придумывает план действий, сангвиник об этом говорит, холерик достигает своей цели и ищет новые вызовы.

Ребенок-холерик

Мать ребенка-холерика становится первой «жертвой».Малыш может часами плакать, капризничать и злиться, пока не добьется желаемого. У холериков есть врожденная потребность в доминирующем положении, рано или поздно они обычно занимают командное положение, в редких случаях становятся дома диктаторами и тиранами. Ребенок отказывается слушаться родителей и хочет играть на его условиях. Но маленький холерик радостен и жив, с удовольствием принимает подарки, любит всем сердцем, с громким смехом и блестящими глазами. Вся семья следит за ним, так как малыш высвобождает энергию и радость.

Холерик в работе

Люди обладают врожденными лидерскими качествами. Они четко видят цель и стремятся быть первыми во всех ситуациях. Этот набор характеристик позволяет холерикам стать хорошими лидерами. Лидерские качества, которыми обладают почти все люди данного типа личности:

• Постановка целей и умение их описывать.
• Искренняя и эмоциональная манера общения.
• Способность быстро адаптироваться к новым ситуациям.
• Умение мотивировать других и контролировать их действия.
• Склонность к манипулированию людьми.

Многие мировые политики являются холериками, но для достижения успеха холерикам необходимо контролировать энергию. Несмотря на прекрасные стратегические способности, таким людям часто не хватает такта.

В критических ситуациях люди с таким темпераментом берут на себя ответственность, а другие склонны следовать им, даже если понимают, что путь будет трудным. Тип личности не знаком с компромиссами и сомнениями. Неприятные качества этого темперамента:

• Излишняя самоуверенность.
• Повышенная самооценка.
• Неприятие мнения людей.
• Высокие требования.

Со временем и с опытом человек учится контролировать свои эмоции и чувства и становится харизматичным и авторитетным лидером.

Холерик

Невозможно представить грустного или равнодушного холерика. Эти люди всегда знают, чего хотят, и двигаются к своим целям. Если вы видите, что покупатель в магазине задает вопросы и даже поправляет ответы, то он, вероятно, яркий представитель холерического темперамента.Такие люди не знают покоя.

Такие люди не приемлют несправедливости, поэтому они активно занимаются благотворительностью, спасают, защищают животных и птиц, посещают собрания и пикетируют правительственные учреждения. Любое поле боя — лучшая среда для этого типа личности, человек принадлежит к таким местам и может тратить немного энергии.

Скорость реакции самая высокая, поэтому они не понимают, как другие могут так долго понимать суть проблемы и не предпринимать никаких действий. Сам делает все, чтобы достичь своей цели.Только холерик достигает вершины, потому что другие не способны выдержать стресс. Он совершенно уверен, что сможет действовать максимально эффективно, если его никто не остановит. Но для продвижения недостаточно видеть цель, необходимо предвидеть препятствия и сотрудничать с другими. Такой человек должен понимать, что нужно учитывать не только его желания и возможности, но и других.

Работая с другими людьми, холерик распределяет обязанности, но ни у кого в команде нет шансов оказаться на вершине, так как он выполняет самую важную часть работы.Таких людей не останавливают препятствия. Представители других типов темперамента ведут себя в таких условиях совершенно иначе: уравновешенный сангвиник не хочет выполнять невыполнимую задачу, флегматик не хочет ее решать, а меланхолик пытается избавиться от трудностей.

Сангвиник и меланхолик обычно имеют друзей, тогда как сангвиник нуждается в аудитории, меланхолик ищет поддержки. Холерический темперамент ни в ком не нуждается — человек занят: он ищет цель и средства для достижения.Он не зависит от мнения окружающих и не нуждается в понимании и поддержке. Он готов работать в команде, только если сможет быть первым.

Как сосуществовать с холериком

Не каждый способен вынести взрывного и тиранического холерика. Но зная особенности его характера, можно уживаться с этим типом личности.

• Они активны, но просты и настойчивы.
• Люди с таким темпераментом не умеют контролировать свои чувства, они нетерпеливы, вспыльчивы и несдержанны.Но их цели и интересы не меняются долгое время, пока их задача не будет выполнена.
• Типичные холерики — экстраверты.
• Они склонны принимать решения самостоятельно.
• Они оптимистичны, уверены в себе, смелы и решительны.

Отрицательные качества существуют из-за их быстрой психической реакции.

• Не прощайте людских слабостей.
• Им не посочувствовать.
• Не могу плакать.
• Не обращают внимания на детали в отношениях.
• Раздражает, особенно если кто-то колеблется.

Однако холерики обладают качествами, делающими сотрудничество с ними благоприятным. Например, они все делают самостоятельно, не меняют своих решений и не боятся препятствий. Имея дело с холериком, следует помнить, что люди такого темперамента никогда не прощают обид и мстительны.

.

Холерик — Википедия

Tento článek není dostatečně ozdrojován a může tedy obsahovat informace, které je třeba ověřit .
Jste-li s popisovaným předmětem seznámeni, pomozte doložit uvedená tvrzení doplněním referencí na věrohodné zdroje.

Холерик jejeden ze čtyř druhů temperamentu podle Hippokratovy typologie temperamentu, labilní extrovert. Tělní tekutina, která ho ovlivňuje, je (žlutá) žluč (řecky cholé).Je nedůtklivý, neklidný, útočný, vznětlivý, vrtkavý, impulzivní, spolehlivý a stálý ve svých názorech a životních hodnotách. V podstatě nemění své postoje a životní hodnoty, je stálý a spolehlivý. Prožívá hluboce a rychle. K věcem, které jednou vyřeší, se již více nevrací. ^[1] Z hlediska neurovědy u cholerika probíhá silný vzruch a slabý útlum.

Cholerik má svá hesla a zásady, jimiž se ve svém životě řídí a jež se snaží dodržovat. Pokud se mu to nedaří, je nevrlý a nepříjemný.Nesnese, když nemá vždy pravdu, a ani náhodou si nehodlá připustit, že by se mohl mýlit. Musí vždy zvítězit a pak hledat způsob, jak si zachovat tvář. Неуми высадит из практического темпа в нуми к нему и све околи. Má rád, když stojí v čele a vede lidi k lepšímu chování. K ostatním lidem udržuje postoj a netoleruje lidi, kteří nevyužívají naplno své schopnosti. Je netrpělivý a netolerantní ke slabostem, a kvůli tomu špatně vychází zejména s nerozhodnými a pomalejšími lidmi. Bývá často netrpělivý například při čekání na nějakou událost.Jeho chování může někdy vyústit v agresi. Jeho reakce se okolí mohou zdát přehnané, ale cholerik se rozčílí a za pár okamžiků je ochoten se normálně bavit a znovu o problému jednat, což ostatní povahy mnohdy mate. Má problémy být v tichu a nerad je sám. Často je to workoholik. Nerad se zamýšlí a «ztrácí čas».

Cholerik je Dynamická osobnost, která dosahuje svých cílů. Stejně jako sangvinik je vstřícný a optimistický. Je rozený vůdce, то есть již od nejútlejšího věku. Nebývá apatický, lhostejný nebo depresivní.Má rozhodnost a silnou vůli, problémy řeší rychle. Dokáže velet snad úplně všemu, bez ohledu na znalosti prostředí a podmínky. Jeho prvotním zájmem je dosahování cílů, nejde mu o to, aby se někomu zalíbil. Je skvělý a cílevědomý organátor. Má schopnost dokončovat větší díl práce než kdokoliv jiný. Rád překonává překážky, miluje boj a také konkurenci. Miluje krizové situace, ve kterých často exceluje.

1. ↑ íčan, Psychologie osobnosti. Str. 96nn.

• с.Ржичан, Psychologie osobnosti . Прага: Орбис 1972

.